Η άγνωστη έννοια της αυτομόρφωσης...

Πολυσυζητημένο ζήτημα των τελευταίων ημερών, με αφορμή το φετινό θέμα της έκθεσης των Πανελλαδικών εξετάσεων, το οποίο είχε ως εξής: "Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στη σημασία της αυτομόρφωσης και να προτείνετε τρόπους πραγμάτωσης της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου". Θεωρώ ότι είχε χρόνια να πέσει ένα τόσο ανοιχτό και προσφιλές θέμα στις εξετάσεις της Νεοελληνικής γλώσσας, άλλωστε γι' αυτό όταν είδα τα θέματα η πρώτη μου σκέψη ήταν "μακάρι να είχε πέσει και σε μένα ένα τέτοιο θέμα". Προς μεγάλη μου έκπληξη, μια μεγάλη μερίδα παιδιών που δίνουν φέτος Πανελλήνιες φάνηκε να πιστεύει όχι μόνο ότι δεν ήταν προσφιλές το θέμα αλλά ότι τους αδίκησαν - τους "γ******ν", για να χρησιμοποιήσω τις δικές τους εκφράσεις, με αποκορύφωμα την ανεκδιήγητη απορία που έσπευσαν να κάνουν γκρουπ στο Facebook "Υπήρχε κανείς που να έχει ξανακούσει τη λέξη αυτομόρφωση;"... και ναι, αυτά ακούστηκαν από παιδιά που προετοιμάζονται τουλάχιστον τα τελευταία 2 χρόνια του λυκείου για να δώσουν Νεοελληνική γλώσσα.

Έστω, λοιπόν, ότι δεν είχατε ξανακούσει τη λέξη αυτομόρφωση... είναι τόσο πολύπλοκη που δεν μπορούσατε να σκεφτείτε την ετυμολογία της; Εδώ που τα λέμε, αν ξέρετε καν τι είναι η ετυμολογία... Λυπάμαι αν ακούγομαι σκληρή, αλλά κάποιος πρέπει να μιλήσει έξω απ' τα δόντια όταν βλέπει ότι τα πράγματα έχουν εκτροχιαστεί πλέον. Για να μιλήσουμε ανοιχτά, συνεπώς, καλό είναι να παραδεχτούμε ότι δεν σας έβαλαν πυρηνική φυσική να αναπτύξετε. Που είμαι σίγουρη, δηλαδή, ότι αν σας έβαζαν πυρηνική φυσική ίσως και να μην σας φαινόταν τόσο δύσκολο, δεδομένου του γεγονότος ότι ακολουθείτε την πεπατημένη γραμμή που σας δίνουν τα φροντιστήρια για τις εκθέσεις, η οποία επιβάλει να ασχολείστε με θέματα επιστημονικού περιεχομένου. Λες και θα πέσουν ποτέ θέματα που να ευνοούν μία κατεύθυνση, παρόλα αυτά τα κάνετε, όπως τα έκανα κι εγώ κι άλλοι πριν από μένα κι όπως θα συνεχίσουν να τα κάνουν μετά από μας - δυστυχώς η έκθεση είναι ένα μάθημα που απαιτεί κρίση και, κακά τα ψέματα, χρειάζεται να το έχεις και λίγο στον γραπτό λόγο... οπότε πρέπει να φροντίζουν ώστε να καλύπτουμε τα βασικά θέματα και πέρα απ' αυτά, όσα περισσότερα γίνονται. Τα μειονεκτήματα αυτής της γραμμής διδασκαλίας όμως είναι οφθαλμοφανή, κρίνοντας από τον φετινό πανικό: δεν σκέφτεστε.

Επιπλέον, όχι μόνο δεν σκέφτεστε αλλά δεν βλέπετε κιόλας. Ακόμη κι αν δεν σκεφτήκατε τι σημαίνει η λέξη αυτομόρφωση, το κείμενο που δίνεται ξεκινάει δίνοντας τον ορισμό της αυτομόρφωσης: "Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης". Συν το γεγονός ότι το κείμενο παρέχει επαρκή αν όχι πολλά δεδομένα, από τα οποία ένας μέσος άνθρωπος μπορεί να αντλήσει στοιχεία για να αναπτύξει το ζητούμενο θέμα. Έχω άδικο; Δεν νομίζω... 

Ποιο ήταν, λοιπόν, το πραγματικό πρόβλημα; Ότι δεν είχατε ξανακούσει τη λέξη αυτομόρφωση ή ότι δεν περιλαμβανόταν στα θέματα που οι περισσότεροι από σας είχατε πραγματευτεί και απομνημονεύσει στο φροντιστήριο; Μάλλον το δεύτερο... Και μέσα απ' αυτό, ποιο είναι το βαθύτερο πρόβλημα; Ότι δεν φροντίζουμε εμείς οι ίδιοι για την μόρφωσή μας, τουτέστιν για την αυτομόρφωσή μας... Ειρωνικό; Καθόλου... Τραγικό; Ναι. Κάπου εδώ επιστρέφουμε στο γεγονός ότι το θέμα ήταν απολύτως κατάλληλο για τη φετινή χρονιά... Μπορεί να νομίζατε ότι θα προσανατολίζονταν στην οικονομική κρίση, στα πολιτικά, στα σκάνδαλα και γενικότερα σε ότι απασχόλησε τα ΜΜΕ καθ' όλη τη διάρκεια της χρονιάς και ειδικότερα τους τελευταίους μήνες... ΛΆΘΟΣ. Στην έκθεση δεν πέφτει ποτέ η επικαιρότητα με την άμεση μορφή της κι αυτό γιατί: (α) είναι το πλέον αναμενόμενο θέμα που θα έχουν πραγματευτεί όλοι οι φιλόλογοι απ' την στιγμή που προέκυψε, (β) δεν τους συμφέρει να εκφραστεί η δυσαρέσκεια των νέων ανθρώπων και (γ) χάνεται το στοιχείο του αιφνιδιασμού. 

Παρόλα αυτά, το θέμα ήταν επίκαιρο... ίσως το πιο επίκαιρο θέμα που έχει πέσει τα τελευταία χρόνια... και ήταν επίκαιρο γιατί παρουσιάζει την πραγματική επικαιρότητα κι όχι τη φαινομενική που μας θολώνει τα μάτια... και η πραγματική επικαιρότητα είναι η πνευματική και πολιστική ένδεια που χαρακτηρίζει τις νέες γενιές. Σε τούτο το blog έχουμε πραγματευτεί και παλαιότερα το συγκεκριμένο θέμα και οι απόψεις μας είναι γνωστές. Θα μου πείτε, δεν φταίει το Υπουργείο, το οποίο μάλιστα με τη νέα κυβέρνηση έλαβε τον πρόσθετο τίτλο/ρόλο "Δια Βίου Μάθησης" (= αυτομόρφωσης); Εννοείται ότι φταίει... Φταίει που δεν φροντίζει ώστε να έχουμε ένα καλύτερο σύστημα παιδείας, ώστε να αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα των μαθημάτων, ώστε το μόνο που μας ενδιαφέρει στην γ λυκείου να μην είναι μόνο το πώς θα παπαγαλίσουμε 6 μαθήματα προκειμένου να περάσουμε στην ανώτερη εκπαίδευση, ώστε να μην στρεφόμαστε στην παραπαιδεία, ώστε οι μαθητές να μην τρέφουν μίσος για το σχολείο και τη μάθηση, ώστε, ώστε, ώστε... Το σύστημα φταίει για πάρα πολλά και κυρίως για το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να γίνει καθηγητής και να αναλάβει να διδάξει, κάνοντας μόνο ένα διδακτορικό, χωρίς να έχει παιδαγωγικές και ψυχολογικές γνώσεις ώστε να μπορεί να συναναστρέφεται με παιδιά... Από κει και πέρα, εμείς τι κάνουμε; Ποια είναι η δική μας ευθύνη απέναντι σ' αυτή την έλλειψη παιδείας; Φροντίζουμε εμείς για τη δική μας μόρφωση; Μας ενδιαφέρει να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας; Ή απλώς τα ρίχνουμε όλα στο σύστημα; Άρα, είναι ή δεν είναι το πλέον επίκαιρο θέμα έκφρασης της νέας γενιάς η αυτομόρφωση; Είναι... 

δρέψεις τους καρπούς των κόπων 2 χρόνων... Κατά τη γνώμη μου, όμως, είναι αδικαιολόγητο για παιδιά 18 χρόνων, που διαμορφώνουν συνείδηση και κρίση για τη ζωή να μην είναι σε θέση να αναλύσουν μια τόσο απλή λέξη με τόσο σημαντικό νόημα. Στην τελική, σας αφορά όλους άμεσα... ΜΑΣ αφορά όλους άμεσα. Δυστυχώς, στα χρόνια που ζούμε μπορεί η επιστήμη και η τεχνολογία να βρίσκονται στο απόγειο της εξέλιξής τους, αλλά η πνευματικότητα του ανθρώπου παρακμάζει μέρα με τη μέρα... Αν δεν φροντίσουμε εμείς για τη μόρφωσή μας, τότε δεν μπορούμε να στηριζόμαστε ότι θα το κάνει κάποιος άλλος για μας. Γιατί κι αυτός ο άλλος που περιμένουμε να ενδιαφερθεί, πρώτα απ' όλα φρόντισε για τη δική του μόρφωση, ώστε να έχει την κρίση να φροντίσει για τη δική μας... Μην επαναπαύεστε ότι δεν είναι στο χέρι σας. Είναι... 

Είμαι ειλικρινά απογοητευμένη από την αμάθεια παιδιών σχεδόν συνομηλίκων μου και από την έλλειψη ενδιαφέροντος. Ναι, όλοι λιώνουμε στο Facebook και στο Msn, καλώς ή κακώς είναι κι αυτός ένας τρόπος επικοινωνίας... Παρόλα αυτά, δεν αντικαθιστούμε την πραγματική επικοινωνία με την ηλεκτρονική ούτε επιτρέπουμε να μας αποβλακώνει αντί να μας προσφέρει επιπλέον χρήσιμες εμπειρίες. Το να σπεύσεις να φτιάξεις γκρουπάκι στο Facebook για να μαζέψεις όλους εκείνους που αντιμετώπισαν το θέμα με τον ίδιο βλακώδη τρόπο που τον αντιμετώπισες εσύ, δεν τιμά ούτε εσένα ούτε όσους σε συμμερίζονται. Το μόνο που καταφέρνεις είναι να γίνεις ρεζίλι σε όλους εκείνους η κρίση των οποίων θα έπρεπε να μετράει για σένα. Χαίρομαι όμως για το γεγονός ότι πολλά παιδιά μπήκαν σ' αυτά τα γκρουπάκια, μόνο και μόνο για να καταρρίψουν την κοινή ομολογία ότι οι νέοι της σημερινής εποχής δεν ξέρουν που πάνε τα τέσσερα, έτσι ώστε να μην γίνουμε τελείως ρεζίλι ως γενιά. Επίσης χαίρομαι, που άτομα του φιλικού μου περιβάλλοντος πήγαν κι έγραψαν κι έμειναν ευχαριστημένοι από το θέμα, αντί να έχουν τη γνωστή "α-δεν-το-είχαμε-κάνει-στο-φροντιστήριο" αντίδραση...

Ξυπνήστε επιτέλους και κοιτάξτε που οδηγούμεθα. Δεν είναι κατάσταση αυτή και σαφώς δεν μας τιμάει καθόλου, αντιθέτως το μόνο που ταιριάζει εδώ είναι "αίσχος και όνειδος"... Είχα την τύχη στη ζωή μου να με διδάξουν άξιοι καθηγητές, καθηγητές που κατέχουν το αντικείμενό τους και που, πάνω απ' όλα, κατανοούσαν ότι ασκούν λειτούργημα και ότι η μάθηση δεν περιορίζεται στην παπαγαλία... και δεν αναφέρομαι τόσο στους καθηγητές του φροντιστηρίου, όπου όλοι αναγκαζόμαστε να προσέξουμε αν έχουμε λίγη συνείδηση ότι οι γονείς μας πληρώνουν, όσο για τους καθηγητές του σχολείου. Ναι, υπάρχουν τέτοιοι καθηγητές κι είχα την τύχη να έχω αρκετούς, όχι μόνο έναν... αλλά στην τάξη εκτός από μένα υπήρχαν άλλα 28 άτομα και στην χρονιά 119 και πολλά απ' αυτά τα άτομα είναι η ζωντανή απόδειξη ότι η θέληση για ευαισθητοποίηση ξεκινάει κυρίως από μέσα σου. Οι καθηγητές παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, τον σημαντικότερο όμως τον παίζεις εσύ... γιατί υπάρχουν και παιδιά που δεν είχαν κανέναν τέτοιο καθηγητή κι όμως η κρίση τους ξεπερνάει κατά πολύ αυτή πολλών γνωστών μου. Τι μας λέει αυτό; Ότι η σημασία της αυτομόρφωσης είναι μεγαλύτερη απ' ότι πιστεύουμε και ότι είναι καιρός να το συνειδητοποιήσουμε.