Περί επιστήμης και ηθικής

Έχοντας αφιερώσει τουλάχιστον τα τελευταία 6 χρόνια της ζωής μου στην επιστήμη και την έρευνα κι έχοντας φτάσει αισίως στο επίπεδο του διδακτορικού, οφείλω να πω ότι η φετινή θεματολογία της έκθεσης πραγματικά με προβληματίζει. Αρχικά, αναρωτιέμαι κατά πόσο μπορεί ο μέσος μαθητής - χωρίς πρότερη γνώση του ερευνητικού τομέα και των μεθόδων, αξιών αλλά και προβλημάτων που τον διέπουν - να εξετάσει ένα τόσο σοβαρό και λεπτό ζήτημα, όσο είναι τα ηθικά εφόδια του επιστήμονα που θα τον βοηθήσουν να επιτύχει τον στόχο του. Χωρίς να θέλω να προσβάλω τους μαθητές κι αναφερόμενη εξίσου στον εαυτό μου την εποχή που ήμουν μαθήτρια, δυστυχώς η έννοια της επιστήμης που διδασκόμαστε στο σχολείο απέχει παρασάγγης από την ερευνητική πραγματικότητα. Εννοώντας ότι τα πράγματα δεν είναι ούτε τόσο ιδανικά ούτε τόσο απλά και, κυρίως, δεν είναι μαύρο ή άσπρο. 

Έπειτα, θεωρώ πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι το κείμενο προοδευτικά εστιάζει στην ανθρωποκεντρική αναγκαιότητα της επιστήμης αποκλείοντας, κατ' αυτόν τον τρόπο, την ουσία ύπαρξης της επιστημονικής έρευνας, η οποία αναφέρεται ορθώς στην αρχή του κειμένου αλλά στην πορεία αναιρείται: την αναζήτηση της γνώσης. Πίσω από κάθε ερευνητικό πρότζεκτ, ασχέτως με την κατάληξη ή/και χρησιμοποίησή του στην πορεία, υπήρξε τουλάχιστον ένας άνθρωπος που αναρωτήθηκε "γιατί;". Ο άνθρωπος δεν είναι σίγουρα η μόνη μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη Γη και πιθανότατα ούτε και στο ευρύτερο σύμπαν. Η επιστημονική έρευνα εστιάζει κατά ένα μεγάλο ποσοστό στον άνθρωπο, αλλά όχι ολοκληρωτικά - κι ούτε θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό. Είναι παγκοσμίως γνωστό ότι οι επιχορηγήσεις για τη διεξαγωγή της έρευνας δίνονται - κατά κύριο λόγο - με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής. Παρόλα αυτά, υπάρχουν άλλα, εξίσου σοβαρά θέματα, τα οποία χρήζουν επιστημονικής μελέτης και δεν θα έπρεπε να θεωρούνται υποδεέστερα της ανθρωποκεντρικής έρευνας - επί παραδείγματι, η μελέτη και διατήρηση του περιβάλλοντος, η μελέτη του διαστήματος, η εξέλιξη των ειδών, η αποσαφήνιση των μηχανισμών που διέπουν τη ζωή κ.α. 

Έπειτα, τελικά το θέμα δεν είναι να ορίσει κανείς τι είναι ηθικά σωστό και τι λάθος, αλλά για ποιον είναι ηθικά σωστό ή λάθος. Η έρευνα που είναι ηθικά σωστή για τον άνθρωπο μπορεί να αποβεί ανήθικη για άλλους ζωντανούς οργανισμούς και τούμπαλιν. Ποιος μπορεί να θέσει με βεβαιότητα τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία κάποιο έμβιο ον έχει ανώτερη ηθική προτεραιότητα; Πως ορίζεται η ηθική όταν θέτεις πάγια τις ανθρώπινες ανάγκες πάνω από την ευρύτερη ευημερία και προστασία του κόσμου που σε φιλοξενεί; Η γνώση πηγάζει μέσα από τις δοκιμές, τις αποτυχίες και τα λάθη. Κάποιος που σέβομαι πολύ μου είπε κάποτε ότι λάθος δεν έκανε ποτέ, αυτός που δεν έκανε ποτέ τίποτα. Δεν είναι λάθος ο τομέας της επιστήμης που κάποιος ερευνά ούτε είναι λάθος η γνώση που προκύπτει μέσα από την έρευνα. Η γνώση είναι ουδέτερη και τα δεδομένα πίσω από τη γνώση υπάρχουν προτού ανακαλυφθούν και θα υπάρχουν ακόμα κι αν δεν ανακαλυφθούν ποτέ. Η διαχείριση της γνώσης μπορεί να είναι είτε ωφέλιμη είτε καταστροφική κι αυτό εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον εκάστοτε διαχειριστή. Δεν παύει, όμως, να ισχύει το γεγονός πως κάτι που είναι ωφέλιμο για μας δεν είναι απαραίτητα ωφέλιμο για τη ζωή στο σύνολό της. 

Ως επιστήμονας, έχεις καθήκον πρώτα και πάνω απ' όλα να θυμάσαι γιατί έγινες επιστήμονας κι αυτό δεν ήταν ούτε για να πάρεις το Νόμπελ ούτε γιατί πίστεψες ότι εσύ θα σώσεις τον πλανήτη. Έγινες επιστήμονας γιατί κάποτε συνειδητοποίησες ότι δεν ξέρεις τίποτα, ότι έχεις απορίες κι ότι έχεις ανάγκη για απαντήσεις. Εκεί ξεκινούν όλα. Η έρευνα δεν οφείλει να είναι ανθρωποκεντρική, γιατί ο κόσμος δεν είναι ανθρωποκεντρικός. Η ανθρωποκεντρική θεώρηση είναι προϊόν της ανθρώπινης αντίληψης κι όχι απόρροια της ευρύτερης ύπαρξης της ζωής και της φύσης. Ως σκεπτόμενο ον ο άνθρωπος, και ιδιαίτερα ο επιστήμονας, οφείλει να ερευνά τον κόσμο ολιστικά και όχι μονομερώς. 

Συνεπώς, πώς ορίζεται η ηθική αξιοποίηση της επιστήμης; Έχω βρεθεί πολλάκις σε συζητήσεις περί ηθικής στον ερευνητικό τομέα και το μόνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα, είναι πως εγώ ακόμα δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, χωρίς να φέρω αντίρρηση στον εαυτό μου. Και δεν είμαι σίγουρη αν θα μπορέσω να απαντήσω ποτέ με βεβαιότητα. Όσο περισσότερα μαθαίνω για τον κόσμο και τη ζωή, τόσο λιγότερο σίγουρη νιώθω.

"We Have No Idea: a guide to the unknown universe", by Daniel Whiteson and Jorge Cham.

Ανασκόπηση

Υπάρχουν στιγμές που το παρελθόν ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου, συμπαρασύροντας όλες τις αποφάσεις, τις κινήσεις και τις επιλογές που έκανες και χάραξαν την πορεία σου μέχρι το σήμερα. Εγώ τις ονομάζω κομβικές. Η εμπειρία έχει δείξει ότι δεν είναι ούτε τυχαίες ούτε αναίτιες. Πολλοί θα το χαρακτήριζαν λανθασμένα ως προσκόλληση στο παρελθόν. Η αλήθεια όμως απέχει και έγκειται στο γεγονός ότι αυτές οι στιγμές είναι το προοίμιο μιας μεγάλης αλλαγής στη ζωή σου και προκύπτουν μέσα από την αγωνία, την προσμονή και το άγνωστο του μέλλοντος. 

Τις τελευταίες μέρες σκέφτομαι έντονα τα χρόνια που πέρασαν και με έφεραν ως εδώ. Σχεδόν δεν μπορώ να πιστέψω πόσο γρήγορα και ταυτοχρόνως πόσο αργά περνάει ο καιρός. Σκέφτομαι τους στόχους και τα όνειρα που είχα τελειώνοντας το σχολείο και κατά πόσο τα πραγματοποίησα ή σκοπεύω να τα πραγματοποιήσω. Συνειδητοποιώ, φυσικά, πως κάθε βήμα που έχω κάνει από τότε το έκανα με την προοπτική να πλησιάσω λίγο περισσότερο αυτά τα όνειρα. Είναι, όμως, αρκετό; Τελικά τι είναι αρκετό και πόσο πρέπει να προσπαθήσεις για να πετύχεις αυτό που θέλεις; Επιπλέον, το δικό σου "αρκετό" συμπίπτει με το "αρκετό" εκείνων από τους οποίους εξαρτάται το μέλλον σου; Ίσως και να μη μάθω ποτέ. 

Είσαι στο σχολείο και θες να γίνεις επιστήμονας - όλα ήταν ουτοπικά τότε. Ξέρεις ότι πρέπει να προσπαθήσεις πολύ για να μπεις στη σχολή που θέλεις. Και προσπαθείς πολύ και μπαίνεις. Βλέπεις ότι το Πανεπιστήμιο δεν ήταν αυτό που είχες φανταστεί, φυσικά, αλλά συνεχίζεις να προσπαθείς. Βρίσκεις το δρόμο σου μέσα από τις αντιξοότητες κι αυτό σε ωθεί να συνεχίσεις να προσπαθείς. Δεν απογοητεύεσαι, κάνεις ό,τι μπορείς και χρησιμοποιείς στο έπακρο κάθε μέσο και ευκαιρία που προκύπτει, γιατί έχεις ένα όνειρο και θα το πραγματοποιήσεις. Στο τέλος έρχεται το πολυπόθητο Πτυχίο. Ξέρεις όμως ότι αυτό δεν είναι αρκετό και πρέπει να συνεχίσεις την εκπαίδευση, να συνεχίσεις την προσπάθεια. Η επιστήμη δεν είναι στάσιμη όπως στάσιμη δεν είναι και η ίδια η ζωή κι αυτή η διαρκής εξέλιξη είναι που διαμόρφωσε εξαρχής την επιθυμία σου να αφιερωθείς σ'αυτή. Έτσι συνεχίζεις στο μεταπτυχιακό. Στην πραγματικότητα όχι για το ίδιο το πτυχίο, αλλά γιατί πιστεύεις πως μέσα απ' αυτό μπορείς να προσθέσεις σκαλοπάτια σε μια σκάλα που χτίζεις σταδιακά, με πολύ κόπο από τότε που θυμάσαι τον εαυτό σου.

Κάθε επίπεδο της σκάλας κάποια στιγμή τελειώνει κι αν θες να συνεχίσεις να προχωράς πρέπει να θέσεις τα θεμέλια για το επόμενο βήμα. Κάθε μέρα που περνάει αξιολογείς το περιβάλλον σου, τον κόσμο γύρω σου, τις συνθήκες, τις προοπτικές και τα μέσα που διαθέτεις. Κυρίως, όμως, αξιολογείς τον εαυτό σου. Ξέρεις ότι τα έχεις καταφέρει καλά μέχρι εδώ και νιώθεις τυχερός, τόσο για τις ευκαιρίες που σου παρουσιάστηκαν όσο και για τα άτομα που γνώρισες και σε βοήθησαν - ο καθένας με τον τρόπο του - να γίνεις αυτός που είσαι. Ξέρεις το μέγεθος της προσπάθειας που χρειάστηκε να καταβάλεις για να ξεπεράσεις όλα τα εμπόδια. Αξιολογείς όλες τις θυσίες που έχεις κάνει, το χρόνο που έχεις διαθέσει, τους φίλους που θα ήθελες να βλέπεις περισσότερο, το σπίτι και τα χόμπι που παραμέλησες. Και παρόλα αυτά ξέρεις ότι θέλεις να συνεχίσεις.

Είσαι στο σημείο όπου όλη η πορεία, η προσπάθεια και οι επιλογές σου πρόκειται να καθορίσουν το μέλλον σου. Έχεις αποφασίσει τι θέλεις να κάνεις και περιμένεις κάποιους άγνωστους να κρίνουν αν αξίζεις αρκετά για να το κάνεις. Και περιμένεις. Κι όσο περιμένεις, σκέφτεσαι. Κι όσο σκέφτεσαι αναρωτιέσαι τι περισσότερο θα μπορούσες να είχες κάνει. Κι αν είχες κάνει ακόμα περισσότερα, θα ήταν αρκετά; Κι αν τελικά σε απορρίψουν, μετά τι ακολουθεί; Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Θα αφήσεις να πάνε χαμένα όλα αυτά τα χρόνια και η προσπάθεια; 

Φυσικά δεν θα αφήσεις να πάει χαμένο τίποτα. Αιωρείσαι σε ένα μεταβατικό στάδιο και το άγχος σου δημιουργεί αρνητικές σκέψεις. Μόλις ξεπεράσεις λίγο την απαισιοδοξία, καταλαβαίνεις πως πανικοβάλλεσαι ακόμα και στη σκέψη ότι όλα θα πάνε καλά. Είναι το άγνωστο του μέλλοντος που τρομάζει τον άνθρωπο καθώς και η σκέψη ότι η ζωή όπως την ήξερε θα αλλάξει τελείως. Και τελικά σκέφτεσαι: so what? Σε κάθε περίπτωση, εσύ δεν θα τα παρατήσεις. Κανείς δεν χάνεται αν έχει αποφασίσει ότι δεν θα χαθεί. Σέβεσαι τον εαυτό σου, τις δυνατότητές σου και δεν σταματάς ποτέ να προσπαθείς. 

Εννοείται πως όλα αυτά αποτελούν έναν φαύλο κύκλο που δεν παύει ποτέ να περιστρέφεται μέσα στο μυαλό μου. Μαζί, μπλέκονται κι όσα θέλω και δεν έχω καταφέρει ακόμα να κάνω. Παρόλα αυτά, καταλήγω πάντα να σκέφτομαι δύο φράσεις που με έχουν στιγματίσει και έχουν ειπωθεί από δύο αγαπημένους μου συγγραφείς μέσα από το έργο τους:

"What would come, would come... and you would have to meet it, when it did." ~ J.K. Rowling 

"All we have to decide is what to do with the time that is given us." ~ J.R.R. Tolkien

Στις δύσκολες στιγμές της ανασκόπησης, αναπόφευκτα αυτά τα λόγια περνάνε σαν πινακίδες νέον μέσα από το μυαλό μου και ανεβάζουν την αυτοπεποίθησή μου. Τότε θυμάμαι και το Innuendo:

You can be anything you want to be

Just turn yourself into anything you think that you could ever be

Στην τελική, το παν είναι να μη χαθεί η θέληση...

Το παιχνίδι ήταν στημένο λέμε....

Καλησπέρα αγανακτισμένοι μου και καλό καλοκαίρι...αγανάκτισε ο διευθυντής και θυμήθηκε ότι έχει να γράψει από την κατοχή...όπως πάντα σκόρπιες ιδέες  στο μυαλό περνούν στο πληκτρολόγιο και προσπαθούν να μπουν στην σειρά.Λογικά σε πολλούς από εσάς πρέπει να έφτασε ένα mail  στο οποίο αναφέρεται λεπτομερώς το στημένο σκηνικό που έχει δημιουργηθεί μετά την μεταπολίτευση.

Ο κύριος Μπουμπούκος που παγκαλίζει και o Homo Fasistus

Υπό τους ήχους των Manowar,των οποίων οι πεποιθήσεις είναι ξεκάθαρες στα τραγούδια τους(οι μεταλάδες γνωρίζουν τι εννοώ)συγγράφεται το σημερινό άρθρο που αφορά τον Μπουμπούκο και τις δηλώσεις του στην εκπομπή του Αυτιά.
Ο εν λόγω κύριος εξέφρασε την άποψη ότι οι άνθρωποι που δεν πληρώνουν τα διόδια,έχοντας παράλληλα δημιουργήσει και το αντίστοιχο κίνημα,δεν είναι ΠΟΛΙΤΕΣ αλλά....... ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ.
Έτσι θα το έγραφε και αυτός...με κεφαλαία στις επίμαχες λέξεις...

Μενού με ολίγη από Πάγκαλο και υστερόγραφα

Για πρώτο πιάτο ή starter όπως θα λέγαμε στα αγγλικά(τςςς) σας έχω ευχές:Χρόνια πολλά και καλή χρονιά σε όλους με υγεία πάνω απ'όλα!!Ελπίζω το 2011 να είναι καλύτερο(;;;)από το 2010...
Μεταξύ μας δεν έχουμε και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας αλλά ποτέ δεν ξέρεις...
Πάμε τώρα στο κυρίως πιάτο της ημέρας...
Χαμός!!!Ξεσηκωμός!!!Όλοι εναντίον του αντιπροέδρου της κυβέρνησης για τα όσα είπε και συνεχίζει να λέει.Γενικά θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε μπαρούφες,βλακείες ή με όποια άλλη "κακή" λέξη που δικαιολογημένα βγαίνει από το ούτως ή άλλως πλούσιο λεξιλόγιο μας.