Όταν οι αξίες χάνουν την αξία τους...

Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα υπαρξιακού περιεχομένου είναι το εξής: πώς διαμορφώνουμε χαρακτήρα; Τι μας επηρεάζει εν τέλει; Η οικογένεια; Η εκπαίδευση; Ο κοινωνικός μας περίγυρος; Τα ΜΜΕ; Όλα μαζί; Ίσως και τίποτα απ' τα προαναφερθέντα. Ουκ ολίγες είναι οι περιπτώσεις στις οποίες άτομα που αναπτύσσουν συνείδηση σε δυσμενές οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον εκδηλώνουν χαρακτήρα εκ διαμέτρου αντίθετο σε σχέση με τις επιρροές που δέχονται... και το αντίθετο. Βέβαια, είναι πολύ πιθανόν όταν οι επιρροές φέρνουν το άτομο σε δυσάρεστη θέση, να επιλέγει το ίδιο να ακολουθήσει αντίθετη πορεία. Όμως εδώ έγκειται το ερώτημα: ποια είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ ενός ατόμου που επιλέγει να ακολουθήσει την πεπατημένη κι ενός ατόμου που επιλέγει να διαφοροποιηθεί; Δεν είμαι ούτε ψυχολόγος ούτε φιλόσοφος για να μπορέσω να δώσω τεκμηριωμένη απάντηση πάνω σ' αυτό το ζήτημα... Ίσως να είναι γονιδιακό το ζήτημα - σ' αυτήν την περίπτωση έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε.

Επιστρέφω στο ερώτημα: ποιος μας επηρεάζει; Και με ποια κριτήρια τον αφήνουμε να μας επηρεάσει; Είναι γενικά παραδεκτό ότι δεν δεχόμαστε οποιαδήποτε άποψη ακούμε... Αναπτύσσουμε κριτική ικανότητα απέναντι στις επιρροές, που όμως διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Προσπαθούμε να πείσουμε με λογικά επιχειρήματα ότι η άποψή μας είναι η σωστή... Επηρεάζουμε και ταυτόχρονα επηρεαζόμαστε - ένας φαύλος κύκλος που καθορίζει τη ζωή μας.

Πάραυτα, η ίδια η ζωή διαιωνίζεται στηριζόμενη στην ποικιλομορφία και την διαφορετικότητα... με τη διαφορά ότι έχουμε προοδεύσει πολύ στην κατανόηση της βιολογίας. Εδώ ποιος μπορεί να δώσει απάντηση;

Γνωρίζεις έναν άνθρωπο. Ξεκινάει η συζήτηση. Σου κινεί το ενδιαφέρον. Μιλάει κι εσύ αρέσκεσαι μόνο στο να κάθεσαι και να τον ακούς να μιλάει. Δεν έχεις ξαναγνωρίσει άνθρωπο να μιλάει με τόσο πάθος και ταυτοχρόνως να ακούγονται απολύτως λογικά κι ορθά τα όσα λέει. Μπορεί να υποστηρίξει την κάθε λέξη που ξεστομίζει. Μαγεύεσαι. Ξεκινάει ο θαυμασμός. Η εκτίμηση. Η ευγνωμοσύνη. Η λαχτάρα να μάθεις όσα περισσότερα μπορείς. Η ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα καταφέρεις να ακολουθήσεις τα βήματά του. Ξεκινάει η εμπιστοσύνη. Η αλληλεπίδραση. Η επιρροή... Θέλεις να σε επηρεάσει. Βρήκες ένα πρότυπο και λαχταράς να το κρατήσεις. Μίλησε μέσα σου όσο και όπως κανένας άλλος. Μέχρι τότε δεν ήξερες τι ήθελες από τη ζωή σου μέχρι που συνάντησες αυτό το άτομο. Τώρα ξέρεις τι θέλεις να γίνεις. Ξέρεις πώς θέλεις να διαμορφώσεις τον χαρακτήρα σου. Ξέρεις τι χρειάζεσαι από τη ζωή σου. Ξεκινάς να χτίζεις αξίες. Να θεμελιώνεις ιδανικά. Να βλέπεις τον κόσμο από μια διαφορετική οπτική γωνία. Ήθελες μια απόδειξη ότι υπάρχουν σωστά άτομα στον κόσμο, με την έννοια που εσύ δίνεις στο σωστό. Ήθελες μια απόδειξη ότι υπάρχουν άνθρωποι με ιδανικά που όχι μόνο τα πιστεύουν αλλά και τα τηρούν. Τα εφαρμόζουν. Ζουν με αυτά. Και ξεκινάς με αυτήν την πεποίθηση την πορεία της δικής σου ζωής... Γιατί ξέρεις ότι ακόμα κι αν χαθείς με αυτό το άτομο, αν δεν του ξαναμιλήσεις ποτέ, αν δεν το ξαναδείς ποτέ, αν αν αν... αυτό θα υπάρχει σίγουρα κάπου εκεί έξω και θα ξέρεις ότι είχες την τύχη να το γνωρίσεις και ότι θα είναι μια ζωντανή απόδειξη ότι μπορείς να τα καταφέρεις.

Ώσπου αρχίζει η αλλαγή. Ακούς διάφορα. Παρατηρείς διάφορα. Ξεκινάς κι ανακαλύπτεις αποκλίσεις στη συμπεριφορά. Αλλιώς στα λόγια κι αλλιώς στις πράξεις. Δεν το πιστεύεις. Συνεχίζεις να υποστηρίζεις το πρότυπο σου. Εσύ το ξέρεις και δεν είναι έτσι όπως στο περιγράφουν. Ανακαλείς στο μυαλό σου όλες εκείνες τις φορές που στο απέδειξε. Όλες τις φορές που ένιωσες περήφανη που τον ήξερες. Συνεχίζεις να μαθαίνεις. Ψιλοπράματα. Μικρολεπτομέρειες. Πληγώνεσαι. Αργά αλλά σταθερά. Εξακολουθείς να πείθεις τον εαυτό σου ότι εσύ ξέρεις. Ότι τον ξέρεις. Αλλά η εμπιστοσύνη σου έχει αρχίζει και κλονίζεται. Έχουν ήδη δημιουργηθεί τρύπες στις άμυνές σου. Παρόλα αυτά συνεχίζεις. Επιμένεις. Το σκέφτεσαι ξανά και ξανά. Το αναλύεις. Προσπαθείς να υποστηρίξεις αυτόν τον άνθρωπο στον εαυτό σου. Γιατί δεν γίνεται να είναι ψεύτικος. Δεν είναι δυνατόν να έχεις πέσει τόσο έξω. Μαθαίνεις, μαθαίνεις, μαθαίνεις. Κλονίζεσαι ολοένα και περισσότερο. Αμφιβολίες σε κατατρώνε. Κι ακόμα δεν θες να το δεχτείς. Τελικά, φτάνει κάποια στιγμή που αυτά που μαθαίνεις είναι πολλά πια για να τα αντέξεις. Κι ας μην είναι σημαντικά ή τρομακτικά γεγονότα. Για σένα έχουν ξεπεράσει το όριο. Είναι περισσότερο απ' όσο μπορείς να αντέξεις. Στα μάτια σου δεν είναι πια το ίδιο άτομο. Δεν θέλεις να αλλάξεις γνώμη και το παλεύεις ακόμα. Μέσα σου όμως νιώθεις ότι είσαι στο σημείο που η τελευταία ελπίδα πεθαίνει. Έχεις απογοητευτεί οικτρά. Όταν οι αξίες χάνουν την αξία τους, νιώθεις ότι αιωρείσαι στο κενό. Αναρωτιέσαι από που ξεκίνησες, που ήσουν, που έφτασες και τώρα που πας.

Είμαι υπερβολική; Ίσως. Κακά τα ψέματα όμως, έτσι νιώθεις, ειδικά στην αρχή. Είναι το πιο πικρό συναίσθημα. Δεν είναι ούτε θυμός, ούτε μίσος, ούτε οργή. Είναι απογοήτευση και η απογοήτευση δεν ξεσπάει. Η απογοήτευση μένει. Θα είναι πάντα εκεί να σου θυμίζει πόσο ψηλά τον είχες και πόσο χαμηλά έφτασε κι ας αντιστεκόσουν στην πτώση του. Είμαι πολύ σκληρή. Σχεδόν ούτε εγώ δεν το πιστεύω ότι μπορώ και μιλάω έτσι... Έκανα πολύ υπομονή κι έδωσα πολλές αφέσεις... αυτή τη φορά δεν μπορώ. Θέλω αλλά δεν μπορώ. Θα ήθελα να ξέρω την αλήθεια αλλά το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι δεν θα τη μάθω. Άλλωστε, ποιος είναι αληθινός τελικά; Όλοι φοράμε μάσκες για να κρατάμε τον πραγματικό μας εαυτό καλά κρυμμένο. Κι αν κάποιος τολμήσει να βγάλει τη μάσκα του, απαιτείται τεράστιο ψυχικό σθένος για να επιβιώσει... γιατί ο κόσμος απαιτεί να την ξαναφορέσει. Δεν είμαστε εξοικειωμένοι με την ουσιαστική ψυχική επαφή, ούτε όσον αφορά την αποδοχή εκείνου που ανοίγεται ούτε όσον αφορά την ικανότητά μας να ανοιγόμαστε. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι περίπλοκες γιατί εμείς οι άνθρωποι τις καθιστούμε περίπλοκες. Δεν μας αρέσει το αληθινό, το φοβόμαστε κατά βάθος. Κι αυτό επειδή όταν δέχεσαι την αλήθεια του άλλου πρέπει να προάγεις κι εσύ τη δική σου αλήθεια: ο μεγαλύτερος φόβος του ανθρώπου είναι η μη-αποδοχή...

Αυτό που δεν ήθελα να γίνω, προς τα εκεί οδεύω... Δεν ήθελα να χάσω την εμπιστοσύνη μου στους ανθρώπους, στις αξίες, στα ιδανικά. Δεν ξέρω πια αν μπορώ να γίνω αυτό που ονειρευόμουν... Δεν ξέρω αν γίνεται ποτέ κανείς αυτό που ονειρεύεται. Ξέρω εκ των προτέρων ότι η απάντηση είναι: μην τα παρατάς, δεν είναι όλοι ίδιοι. Το ξέρω γιατί το έλεγα για όλους τους υπόλοιπους επειδή εγώ είχα το ιδανικό μου... Αν έχετε βρει το πρότυπό σας, αναρωτηθείτε: τι θα κάνατε αν κάποιος σας το απομυθοποιούσε; Κι όχι με την έννοια της απομυθοποίησης, που απλώς σε προσγειώνει από τα σύννεφα... Με την αρνητική χροιά, εκείνη που χάνεις πάσα ιδέα.

Ξέρω ότι δεν θα παρατήσω αυτά για τα οποία προσπαθώ. Από δω και πέρα όμως, δεν θα έχω παράδειγμα να φέρνω στον εαυτό μου... όχι όπως το είχα κάποτε, τουλάχιστον. Επιπλέον, θα είμαι πάντα αβέβαιη αν εγώ η ίδια έχω καταλάβει τον εαυτό μου κι αυτό που πλασάρω είμαι πραγματικά εγώ... Και ξαναρωτώ: πώς επηρεαζόμαστε; πώς εμπιστευόμαστε; πώς ανοιγόμαστε;